poesia-corpo-território

  • Sobre
  • Contato

  • liliana ancalao

    quando morrer terei que cruzar o rio

    “Podem disparar, já estou
    acostumado a morrer”
    (de um relato oral)

    quando morrer terei que cruzar o rio
    que cão me servirá de guia se não tenho
    um cão magro que farejará minha covardia
    irá ao meu lado
    e a velha estará na balsa
    lhe entregarei duas pedras lapidadas
    para que me atravesse
    as pedras arrancadas pela raiz
    da minha garganta
    do meu estômago
    crescidas nas dores
    nos gritos que não pude gritar
    quando se arregalavam os meus olhos
    e eu fingia que vivia

    –

    lhe entregarei essas pedras
    e certamente já não
    haverá lágrimas
    porque não pude descobrir o segredo desta vida
    porque fui
    atrás dos fantasmas
    em busca de tramas
    e aranhas
    e cântaros
    e folhas

    saberá a velha reconhecer seu valor?

    subiremos com o meu cão
    a balsa deslizará pela tarde
    em direção ao oeste

    –

    chegaremos
    e tem que estar ali a minha irmã mais nova
    tem que estar
    não pode a morte ser um nada para um pássaro
    para quem já pintou com pinceis o fogo

    ela terá cicatrizes visíveis nos olhos
    seus olhos ainda mais certeiros
    me revirarão
    até tirar de mim os espinhos
    me desenhará no rosto com seus dedos
    uma pegada de avestruz

    o fogo arderá sobre pedras azuis
    comeremos corações palpitantes
    e minha irmã pintará um kultrún1 no ar
    com o sangue

    –

    depois não saberei
    se sou um cavalo
    ou um arquejo
    se o vento é uma trutruka2

    e sairemos a galope
    esparramando as estrelas do rio
    e no movimento circular
    saberei de vez
    o que é ser um guerreiro que corre livre em direção à morte
    que visões lhe ardiam

    –

    retornaremos ao mallín
    e haverá gente ao redor do fogo
    as panelas escurecidas e a lua
    e cada folha dos álamos brilhando

    então me lembrarei
    deles tão longe
    e morrerei de novo

    dos bairros planos de vivendas
    crescendo em vertigem
    na cidade com horizonte
    as bolsas de nylon e as estrelas ali
    entre os cabos de iluminação pública

    ◾

    cuando me muera deberé cruzar el río

    “Disparen nomás, estoy
     acostumbrado a morir”
    (de un relato oral)

    cuando me muera deberé cruzar el río
    qué perro hará de guía si no tengo
    un perro flaco que olerá mi cobardía
    irá a mi lado
    y estará la vieja en la balsa
    le entregaré dos llankas
    para que me cruce
    las piedras arrancadas de cuajo
    de mi garganta
    de mi estómago
    crecidas en los dolores
    en los gritos que no pude gritar
    cuando se agrandaban mis ojos
    y hacía que vivía

    –

    entregaré esas piedras
    y no habrá más
    seguro lágrimas
    porque no pude encontrarle el secreto a esta vida
    porque me fui
    detrás de los fantasmas
    buscando tramas
    y arañas
    y cántaros
    y hojas

    ¿reconocerá la vieja su valor?

    subiremos con mi perro
    la balsa se deslizará en la tarde
    hacia el oeste

    –

    arribaremos
    y tiene que estar allí mi hermana menor
    tiene que estar
    no puede ser la muerte una nada para un pájaro
    para quien ha pintado con pinceles el fuego

    ella tendrá cicatrices visibles en los ojos
    sus ojos más certeros aún
    hurgarán en mí
    hasta sacarme las espinas
    me dibujará el rostro con sus dedos
    una huella de choique

    arderá el fuego sobre piedras azules
    comeremos corazones palpitantes
    y mi hermana pintará un kultrún en el aire
    con la sangre

    –

    después no sabré
    si soy un caballo
    o un resuello
    si es el viento una trutruka

    y saldremos galopando
    a desparramar las estrellas del río
    y en el movimiento circular
    sabré de una vez
    qué es ser un guerrero que corre libre hacia la muerte
    qué visiones lo ardían

    –

    regresaremos al mallín
    y habrá la gente alrededor del fuego
    las ollas tiznadas y la luna
    y cada hoja de los álamos brillando

    entonces me recordaré
    de ellos tan lejos
    y moriré de nuevo

    de los barrios planes de vivienda
    creciendo en vértigo
    en la ciudad con horizonte
    las bolsas de nylon y las estrellas allí
    entre los cables del alumbrado público

    ◾

    feichi lali mulen ñi nontual katrutuleufun

     “Tralkaen,
    rüpülen iñche laken”

    feichi lali mülen ñi nontual katrütuleufün
    chem trewa ngiyulaenew, nielan trewa
    trongli trewa nümüalu ñi llükanten
    amuay ina inche
    kushe müleay nontuwe mew
    eluafiñ epu llanka
    ñi nontuaetew
    ti pu kura folilentuel
    ñi kütikun mew
    ñi pütra mew
    ifümüchikekura kutranpiwkelelu
    wirarün pepi wirarünoel
    feichi ñi pu nge yifüingu
    ka inche koilatufun ñi mongen

    –

    elutukuafiñ tüfa
    yom nielaay chem no rume
    mupiñ kechi pu külleñu
    pepi pelafilu ñi llumümel ta ti mongen
    amulu
    pu alwe ñi furi mew
    kintualu pu düwen
    pu lalün
    pu metawe
    pu tapül

    falilulüay kushe ?

    prayu ñi trewa iñchiu
    nontuwe pinguzay rupanantü
    ngulu mew

    –

    fentepuyu
    müley ñi müleael ñi pichilamngen tie mew
    müley ñi müleael
    ti lan pepi ngelay kiñe chem no rume ti kiñeishim
    iney wiri kütral

    fey nieay pu pefalañken pu nge mew
    yom pu refnge
    kintuayngu inche mew
    entuenew pu wayun
    kolotuwüenew ti pu changüll mew
    kiñe choikepünon

    üiay kütral wente kallfükekura
    winüngkü piwketuyu
    mollfün mew inche ñi lamngen wiriay
    kiñe kultrun ankawenu

    –

    feymew kimlayan
    kiñe kawellungeli
    ka kiñe neyüngeli
    kurufngele kiñe trutruka

    tripaayu wirafülu
    püdümlu leufü ñi puwangelen
    ka awün mew
    kimuan kiñetu
    chem ngey ngelu kiñe kona leflu kisungen lan mew
    chem perimontu iüfueyew

    –

    wiñoyu mallin mew
    kütral mew niey ti che
    pu kuyulchalla ka küyen
    pu alamo ñi filltapül wilüfülu

    feymew konümpafiñ
    fentren kamapu
    latuan

    pu barrio rukawe
    tremlu uyülonkon mew
    waria afpun mapu mew
    pu nylonwallka ka pu wangelen tie mew
    pu cable kompuchepelomtuwe

    Poeta e obra

    Liliana Ancalao (n. 1961) é uma poeta e escritora mapuche. O poema acima é retirado do livro Resuello (2019), que reúne poemas escritos em espanhol e mapudungun, e alguns ensaios escritos entre 2005 e 2014. Em um dos ensaios deste livro, intitulado “O idioma silenciado”, Ancalao escreve sobre a relação com a língua materna: “O mapudungun é o idioma de recuperação do orgulho e de reconstrução da memória”. Forçadas a substituir a “língua da terra” – significado de mapudungun – pelo espanhol, as gerações anteriores foram deixando de passá-la adiante, seja por esquecimento, vergonha ou medo. A escrita poética de Ancalao é assim um exercício de reconexão com a língua materna e, através dela, com a própria história. Com a história recente de sua cidade natal, Comodoro Rivadavia, onde a existência dos corpos-território tem sido marcada pela exploração do petróleo. Mas também com a história ancestral dos mapuche, “gente da terra”, e sua cosmovisão. É o que ela define como “oralitura”, usando um termo proposto pelo poeta mapuche Elicura Chihuailaf. No ensaio “Oralitura, uma opção pela memória”, da mesma coletânea, Ancalao descreve: “A oralitura como expressão artística de nossa cosmovisão marca uma continuidade cultural entre o que fomos e o que somos hoje”.

    Uma coletânea de textos de Liliana Ancalao, juntamente com uma bela entrevista, foi publicada em português com o título Oralitura pelo coletivo Capiranhas do Parahybuna, e disponibilizada gratuitamente como e-book neste link: https://medium.com/adobra/oralitura-cole%C3%A7%C3%A3o-de-textos-de-liliana-ancalao-54ce3a3b6256 

    1. Nota do original: Instrumento ritual de percussão. ↩︎
    2. Nota do original: Instrumento aerófono. ↩︎
    9 maio, 2025

Página anterior Próxima Página

Blog no WordPress.com.

  • Assinar Assinado
    • poesia-corpo-território
    • Já tem uma conta do WordPress.com? Faça login agora.
    • poesia-corpo-território
    • Assinar Assinado
    • Registre-se
    • Fazer login
    • Denunciar este conteúdo
    • Visualizar site no Leitor
    • Gerenciar assinaturas
    • Esconder esta barra